Er zijn weinig plekken in onze gemeente met zo veel historie per vierkante meter als het Sant in Katwijk aan den Rijn. Dit kleine stukje grond tussen Oude Rijn en additioneel kanaal kent een bijzonder rijke geschiedenis die hand in hand gaat met de ontwikkeling van de beide Katwijken. Onder de werknaam ‘Graven in het Sant’ zal Kijk op Katwijk bij tijd en wijle artikelen plaatsen om de historie van ‘t Sant stukje bij beetje te onthullen.
Geschreven door Mark Ruis
Gedurende 133 jaar, om precies te zijn tussen 1831 en 1964, bevond zich op het Sant een befaamd gymnasium dat uitsluitend bedoeld was voor katholieke jongens uit gegoede kringen. In dit instituut werden de jongens opgeleid voor hoge functies in de maatschappij of later voor het priesterschap. In de periode dat het Sint Willibrorduscollege in Katwijk huisde heeft het gebouwencomplex dat we vandaag de dag kennen als de Wilbert diverse uitbreidingen ondergaan.
Het pronkstuk van het gymnasium werd gebouwd in 1879 en betrof een neogotische Kapel die uitsluitend bestemd was voor de paters en de leerlingen van het instituut. De kapel verving een kleinere kapel die zich tot dan toe binnen het gymnasium bevond.
Alfred Tepe
Het prachtige neogotische gebouw werd ontworpen door Alfred Tepe, een oud-leerling van het gymnasium die vandaag de dag nog altijd te boek staat als een architect van naam. Hij wordt gezien als de belangrijkste architect van de neogotiek na P.J.H. Cuypers en was lid van het Sint Bernulphusgilde, beter bekend als de Utrechtse School. Dit was een vereniging van geestelijken, kunstenaars en architecten die er een conservatieve neogotische stijl op nahield.
Een aantal leden van dit gilde werd het Utrechts kwartet genoemd en alle vier droegen zij bij aan de bouw en de decoratie van de Kapel. De leden van dit kwartet waren behalve Alfred Tepe de bekende beeldhouwer en architect Mengelberg, glazenier Heinrich Geuer en edelsmid Gerard Brom. Dat dit geen prutsers waren wordt duidelijk uit de rijkdom aan beelden, schilderingen, altaars en glas-in-lood ramen in de kapel.
Neogotiek is een 19e-eeuwse stroming die zich laat inspireren door de gotiek uit de middeleeuwen. De (neo)gotische stijl is naar boven gericht, naar de hemel dus, met veel verticale lijnen, spitsbogen en hoge glas-in-loodramen. Deze elementen zijn duidelijk terug te zien aan de inrichting van de kapel.
Een rijkdom aan neogotische kunstuitingen
Het gaat wat ver om alle symboliek en kerkkunst te bespreken die we op de foto’s van de kapel zien, maar een aantal details willen we u niet onthouden. Het hoogaltaar is gemaakt door Mengelberg en heeft links en rechts beelden van Bonifatius en Sint Willibrordus, de naamgever van het gymnasium. Het hoogaltaar in het midden is voorzien van verticale spitsen, de zogenaamde pinakels die typisch zijn voor gotische architectuur. Daarachter zien we de gebrandschilderde ramen van Geuer. Wat het precies voorstelt is moeilijk te zien, maar dat het rijk versierd is mag duidelijk zijn.
En kijk eens naar de rijk beschilderde triomfboog, met centraal de Agnus Dei (Lam Gods), geflankeerd door vier engelen. De altaren links en rechts zijn gewijd aan Maria en Jozef en op diverse plekken zien we draakachtige fabelfiguren, de zogenaamde Drôlerie die we bijvoorbeeld ook tegenkomen op de Notre Dâme.
Vergeten erfgoed
Katwijk kende dus gedurende korte tijd een neogotisch hoogstandje dat stond op de plek waar nu de Wilbert staat. Bedenk dat de kapel zich op een afgesloten terrein bevond en slechts bestemd was voor de paters en leerlingen van het katholieke gymnasium. Weliswaar een elite-gymnasium voor jongens uit hogere kringen, maar niettemin een kapel met een bijzondere rijkdom aan details en neogotische kunst voor zijn toepassing. Helaas is de kapel tijdens de tweede wereldoorlog verloren gegaan en zo goed als vergeten. Hoe de kapel precies verloren is gegaan verdient een apart artikel.
