Katwijk kent nog veel verborgen historische pareltjes die de verhalen fluisteren over de rijke geschiedenis van onze gemeente. Wat te denken van deze gevelsteen. Wist u dat hij bestond? Hij hangt verborgen in een binnentuin van het Heerenhuis aan de Overrijn, vroeger heette dat het Hof van Katwijk. Het was tussen 1700 en 1831 de buitenplaats van adellijke families die Heer of Vrouwe waren van de beide Katwijken en ‘t Sant.
Onttrokken aan het gezicht hangt daar dus die imposante gevelsteen voorzien van een Latijnse tekst. Je zou verwachten dat de steen toebehoort aan het Heerenhuis maar dat is niet het geval. De steen is namelijk aan het begin van de 18e eeuw van Voorschoten naar Katwijk verhuist. Hoe is dat ding hier verzeild geraakt en welke verhaal schuilt hierachter? Laten we de tekst eens bekijken, eerst in het latijn en daaronder vertaald in het Nederlands:
ELAPSO FERE SEACULO ANN: MDCCVII
IOHANNES GERH: BARO A WASSENAER:
BATAVORUM ARCHITALASSUS
CASTRUM DE ROSENBURG NOBILISSIS: AD
WASSENAER: GENTEM EI SIBI REVOCAVIT
HORTOS ARBORUM ORDINES ET VIVARIA
CUM ARTE DISPOSUIT
AEDIFICIO MOLE ET TEMPORE RUENTI
SUBROGAVIT ALTERUM
FUNDAMENTI SAXUM LOCAVIT IACOB: IOH:
A WASSENAER: FILIUS ET HAERES
ANNO MDCCXXII
ELAPSO FERE SEACULO ANN: MDCCVII
IOHANNES GERH: BARO A WASSENAER:
BATAVORUM ARCHITALASSUS
CASTRUM DE ROSENBURG NOBILISSIS: AD
WASSENAER: GENTEM EI SIBI REVOCAVIT
HORTOS ARBORUM ORDINES ET VIVARIA
CUM ARTE DISPOSUIT
AEDIFICIO MOLE ET TEMPORE RUENTI
SUBROGAVIT ALTERUM
FUNDAMENTI SAXUM LOCAVIT IACOB: IOH:
A WASSENAER: [FILIUS ET HAERES – zoon en erfgenaam]
ANNO MDCCXXII
Vertaling: ‘Na omtrent een eeuw heeft Jan Gerard, baron van Wassenaar, luitenant Admiraal van Holland, ten jare 1707 het kasteel Rosenburg opnieuw in zijn persoon aan het edele geslacht der Wassenaars gebracht. Voorts heeft hij de tuinen, lanen en vijvers kunstig aangelegd; het huis dat door bouwvalligheid dreigde ineen te storten heeft hij door een ander vervangen. De eerste steen daarvan is gelegd door Jacob Johan van Wassenaar, zijn zoon en erfgenaam, in het jaar 1722.‘
We lezen over een kasteel genaamd Rosenburg (Rosenburch) dat in 1707 opnieuw in het bezit is gekomen van de adellijke familie van Wassenaer onder het gezag van Baron Jan Gerard (Gerrit) van Wassenaer. In sommige publicaties wordt de vergissing gemaakt dat Rosenburg de naam zou zijn van het Katwijkse Heerenhuis, maar dat is onjuist. Rosenburg lag in Voorschoten. Hoe zit dat precies?
Kasteel Rosenburg werd in de 13e eeuw gebouwd, was destijds in het bezit van de familie van Wassenaer en stond dus in Voorschoten. Zowel tijdens de Hoekse en Kabeljauwse twisten (1351) als tijdens het beleg van Leiden in 1574 werd deze hofstede verwoest waarna het zijn oorspronkelijke functie als kasteel moet hebben verloren. In 1615 wordt er nog melding gemaakt van ‘slothuis en hofstede Rosenburg’ maar daarna wordt het stil.
Platgooien en opnieuw beginnen
Als Jan Gerrit van Wassenaer in het bezit komt van de vervallen hofstede besluit hij het gebied behorende bij het oude kasteel te ontwikkelen tot een lustoord met tuinen, lanen en vijvers. Het restant van Rosenburg is zo ernstig vervallen dat het wordt gesloopt om ruimte te maken voor de buitenplaats.
Van Wassenaer geeft de beroemde (tuin)architect Daniel Marot de opdracht om een paleis te ontwerpen om het lustoord compleet te maken. Daniel Marot is een grote naam in de Nederlandse architectuurgeschiedenis. Hij vluchtte in 1686 vanuit Frankrijk naar Nederland en introduceerde de ‘Lodewijk XIV stijl’ in Nederland. Marot ontwierp voor talloze adellijke en vooraanstaande families de interieurs, tuinen en gebouwen, waaronder Paleis het Loo, de Trêveszaal en de vroegere baroktuin van paleis Soestdijk. En dus ook het nieuwe Rosenburg.
De jonge Jacob
Het ontwerp van het paleis is in 1721 klaar. Lijkt best op ‘ons’ Heerenhuis vind je niet? Een jaar later wordt de eerste steen gelegd door de 12-jarige zoon van de Baron. Zijn naam is Jacob Johan van Wassenaar en in 1723 ziet hij het ‘nieuwe Rosenburg’ dan eindelijk in volle glorie. Hier zal hij later eigenaar van zijn!
Dat ‘later’ komt eerder dan gehoopt. Het noodlot slaat toe en nog geen jaar later komt Jan Gerrit van Wassenaer vroegtijdig te overlijden. De akelige manier waarop hij overleed moet op de jonge Jacob een diepe indruk hebben gemaakt. Jan Gerrit van Wassenaer overleed namelijk aan het ‘Syndroom van Boerhaave’, een scheur in de slokdarm en een verhaal apart.
De nog maar 13-jarige Jacob blijft als enige erfgenaam van het grote huis Rosenburg achter. Hij is echter nog te jong om in zijn eentje zo’n paleis te bewonen en zal dus moeten wachten tot hij volwassen is. Volwassen werd hij, maar dan is ook Jacob aan de beurt. Op slechts 18-jarige leeftijd overlijdt de jonge erfgenaam, vijf jaar na zijn vader. Plaats van overlijden: Het Hof te Katwijk!
Opnieuw tegen de vlakte
Nu er geen erfgenamen meer zijn wordt het lustoord Rosenburg in 1730 op last van de heer van Duivenvoorde volledig vernietigd. Het kasteel wordt afgebroken, de stenen worden verkocht en de sierlijke tuin wordt met de grond gelijk gemaakt. Tegenwoordig is Rosenburgh een begraafplaats en herinnert alleen de naam nog aan het huis van de jonge Jacob. En natuurlijk de Katwijkse gevelsteen!
‘dit voortreflyk Gestigt ten grond toe geslegt, al de Steenen verkogt, de Lusthoven uitgeroeid en geheel vernietigd, zodanig dat er nu niets meer van te vinden is’.
All in the family
De gevelsteen bleef dus gespaard, maar hoe is dat gevaarte dan toch in Katwijk terechtgekomen? Het antwoord ligt natuurlijk verscholen in de familieverbanden. Ten tijde van de bouw van ‘Nieuw Rosenburg’ was Willem van Liere IV* namelijk ambachtsheer van de beide Katwijken en het Sant en getrouwd met Geertruid Anna van Wassenaar van Duivenvoorde. Willem was getuige bij de doop van Jacob van Wassenaer. Begint het te dagen? Die families waren aan elkaar verbonden!
Jan Gerrit van Wassenaer was namelijk getrouwd geweest met de twee jaar oudere zus van Willem, de schone Maria Jacoba van Liere. Maria was echter al in 1718 overleden dus toen Jan Gerrit in 1723 overleed bleef de 13-jarige jongen alleen achter. Omdat Jacob in Katwijk is overleden mogen we veronderstellen dat zijn oom en tante Van Liere als peetouders de voogdij van de weesjongen op zich hebben genomen. De gevelsteen van het kortstondige paleis Rosenburg moet dus samen met kleine Jacob zijn meeverhuisd naar Katwijk!
* Willem was de kleinzoon van Willem van Liere (II) en Maria van Reijgersberg die in de dorpskerk in het praalgraf liggen begraven. Willem van Liere IV leefde van 1684 tot 1735 en was de derde generatie Van Lieres die het Hof van Katwijk bewoonden.
